Bij elke fluit heb ik iets nieuws uitgeprobeerd, eigenlijk heb ik een klein onderzoek gedaan per fluit. Bij de eerste fluiten heb ik niet alles gemeten. Pas later bedacht ik dat de relatie tussen de verschillende fasen van de fluiten (nat, droog, gebakken en geglazuurd) belangrijk is om de instrumenten te kunnen stemmen. Zo heb ik steeds meer metingen gedaan. Dit onderzoek is vooral praktisch gericht en is direct artistiek toepasbaar. De mogelijkheden van live instrumenten maken die nat al klinken interesseert mij, zo kan ik me goed voorstellen om later een live performance te maken waar in de vorm en daardoor de klank van een fluit vervormd wordt.
Als instrumentenmaker moest ik wennen aan experimenteren met mijn fluiten. Het stond me tegen om er zand in te stoppen of een stuk van een fluit af te snijden. Achteraf gezien heb ik veel meer aan nieuwe experimenten dan aan voorzichtig zijn. Sommige zijn kapot gegaan, sommige werden anders dan verwacht, sommige ontwerpen waren niet mogelijk, maar dankzij alle uitprobeersels kan ik verder met nieuwe ontwerpen maken. Daarom heb ik op 20 januari een onderzoeks-fluit gemaakt waarmee ik vrij, “zonder gevoelens”, te werk kon gaan en metingen heb gedaan in al zijn fases.
In het boek “Flower World – Music Archaeology of the Americas” van Matthias Stöckli en Mark Howell vond ik metingen over de toonhoogtes van oude ocarinas (ronde fluit), afhankelijk van de druk (hoe hard je blaast) is de toonhoogte harder of zachter. Hierop geïnspireerd heb ik verschillende metingen gedaan over lengte, diameter, gewicht, toonhoogte en amplitude van elke fluit. Het belangrijkste is volgens mij de relatie en het evenwicht tussen deze parameters; de toonhoogte is afhankelijk van de lengte en de diameter, en de min-max amplitude zegt veel over de kwaliteit van de fluit.
Hier onder vindt u mijn experimenten.
Pompoen fluit (28 Okt 2020)
Fluit als bloempot: Van uit mijn stage bij Metaal Kathedraal ontstond het idee “fluit als bloempot”. De groei van de planten of hoe gezond ze zijn zou laten zien hoe goed of slecht bepaalde geluidsgolven (trillingen) zijn. Hiervoor heb ik deze fluit ontworpen waarin nu vetplantjes groeien. Helaas door de hoeveelheid aarde die erin zit kan de fluit niet meer klinken.
Bespelen met een bal: Hoe kan je een fluit bespelen zonder erop te fluiten? Vorige zomer bedacht ik een nieuwe manier; met een bal of grote knikker. Je hebt een fluit die verbonden is aan een buis waar in de bal precies moet passen. Door de bal te rollen perst hij de lucht richting de fluit, de lucht kan alleen eruit via de fluit en zo gaat hij klinken. Door beweging ontstaat er geluid. Na een aantal pvc-buizen, ballen en grote knikkers verzameld te hebben was mijn waterfles de enige die precies goed in een pvc-buis paste. Ik heb in eerste instantie twee kleine fluiten gemaakt, om dit systeem uit te proberen, en het werkte! Helaas zijn deze twee fluiten kapotgegaan voordat ik ze gebakken had. Daarvan heb ik wel geleerd dat droge klei heel fragiel is. Hieronder volgt een video waarin ik de pompoen-fluit bespeel met mijn waterfles.
Slang fluit (20 Okt 2020)
Fluit als bloempot: Met deze fluit heb ik onderzoek gedaan naar de invloed van zand op de toonhoogte en klank van de fluit. In het algemeen hoe meer zand des te doffer wordt de klank.
Hieruit kwam ik tot de conclusie dat en open fluit degelijk anders werkt dan een open fluit. Als een fluit dicht is, zoals een ocarina of een buis die onder dicht is, wordt de toonhoogte hoger als de ruimte kleiner wordt. Als de fluit open is wordt de toonhoogte lager als je de gat dichter maakt of de buis dunner maakt.
De metingen zeggen iets anders dan mijn intuïtie. De boventonen klinken voor mij veel harder, toch is de amplitude (volume van de toon) in de metingen bijna hetzelfde. Iets anders wat mij opviel is dat de toonhoogte tussen de fases droog en gebakken niet verandert. De fluit krimpt vooral tijdens het proces van drogen, de toonhoogte wordt (in dit geval) 10Hz hoger.
Komkommer fluit (5 Nov 2020)
Deze fluit heb ik ontworpen om hem met het pvc-buis-systeem te bespelen. Helaas kromp hij te veel en past hij niet meer om de buis heen. Het is wel nog mogelijk om hem te bespelen zoals een normale fluit.
In deze metingen wordt weer aangetoond dat de toonhoogte van droog naar gebakken niet meer verandert. Wat interessant is aan deze fluit is dat het mogelijk is om een derde boventoon te spelen. Dat was nog nooit eerder gelukt, waarom het bij deze wel kan is mij nog niet duidelijk.
Waterfluiten
Is het mogelijk om het pvc-buis systeem te laten werken met water? Vanuit deze vraag heb ik het ontwerp hier rechts bedacht. Door water in de trechter te gieten stroomt het de buizen in en wordt de lucht richting de fluiten geperst. Dit ontwerp heeft een probleem: de buizen raken vol met water waardoor je het hele instrument moet omdraaien om het water er weer uit te krijgen. Toch heb ik een klein prototype gemaakt; de Water Ocarina.
:
Water Ocarina (6 Nov 2019)
Dit ontwerp was een groot succes. “Door middel van beweging ontstaat er geluid” Het bestaat uit een ocarina met een gat (vandaar dat hij twee tonen kan spelen), een buis en een trechter.
:
Water Ocarina experiment
Om de Water Ocarina te bespelen moet hij bewogen woorden, in principe door een mens. Maar kan ze ook op een andere manier klinken? Hiernaast een video van een experiment waarin ik haar heb opgehangen om te kijken of ze zou kunnen klinken met een soort van wip-wap mechanisme.
Waterslang experiment
Is het mogelijk om een systeem te ontwerpen waarin de fluiten niet meer bewegen? Ik heb geëxperimenteerd met lange slangen waarin water en lucht het enige was wat bewoog. Helaas is het niet gelukt om een fluit op deze manier te laten klinken.
Twee richtingen experiment
De Water Ocarina klinkt alleen één richting op. Als je het water de ene richting op beweegt dan klinkt hij en als je het de andere richting op beweegt klinkt hij niet. Hierdoor heb je steeds dezelfde hoeveelheid klank en stilte. Conceptueel vind ik het wel interessant dat het instrument, net zoals een mens, moet ademen. Toch streef ik naar een instrument die in twee richtingen kan klinken, dit biedt veel meer mogelijkheden.
Hieronder een experiment waarin ik twee fluiten bij hun mondstuk aan elkaar heb gemaakt. Ik hoopte dat de ene fluit klinkt als je blaast en de andere als je zuigt. Ik heb het gemaakt en het werkte niet. Achteraf snap ik ook waarom; het belangrijkste van een fluit is het mondstuk. Dit moet altijd van groot naar klein gaan zodat de lucht zich concentreert in een heel dun randje waar de lucht splijt. Als het mondstuk, zoals in de tekening hieronder, van klein naar groot naar klein gaat kan je nog zo hard blazen, maar je zal nooit genoeg luchtdruk kunnen produceren om hem “goed/hard” te laten klinken, omdat de ingang en de uitgang even groot zijn. Je krijgt wel een beetje klank.
.
Dubbel water ocarina
Toen bedacht ik iets veel simpelers, twee Water Ocarinas aan elkaar: twee ingangen voor water (elke ingang aan een kant), twee buizen en vier fluiten (twee fluiten aan elke kant). Twee fluiten per water ocarina was een artistieke keuze/nieuw experiment. Hij zag er goed uit, maar helaas, hij brak in drie stukken. Hij was ook heel fragiel. Toch heb ik de losse onderdelen gebakken, zo ontstonden er twee olifant-fluiten.
Olifant fluit 1
Olifant fluit 2
Onderzoeks-fluit
20 januari heb ik mijn onderzoeks-fluit gemaakt om alles goed te kunnen meten en zonder “emotionele gevoelens” te kunnen experimenteren. In eerste instantie was hij 60cm lang, ik heb hem toen 4 cm korter gemaakt om te kijken wat dat deed met zijn toonhoogte en klank. Net zoals de verhouding tussen het mondstuk en de vorm/lengte van de fluit belangrijk is, is de positionering van het mondstuk ten opzichte van de dunne rand waar de lucht splijt zeer belangrijk. Tijdens het maken van een fluit zoek je de optimale positie van het mondstuk. Als je vervolgens de fluit kleiner maakt dan moet de plek van het mondstuk ook weer worden aangepast.
Het feit dat glazuur de fluit hoger laat klinken komt niet door het glazuur op zich. De fluit is simpelweg een stuk gekrompen doordat hij op 1250 graden gebakken wordt. In het algemeen, klinken mijn grote fluiten rond 10 Hz hoger als ze drogen. In mijn onderzoeks-fluit is dit vooral duidelijk als je de gaten dicht houdt. Wat mij verbaasde, als de fluit onder dicht is, is er haast geen verschil in toonhoogte tussen de verschillende fases.
Berekeningen voor Ocaruno
Nat, lengte verschil
Gebakken, onder dicht
Verschil open/onder dicht
Ocaruno in ontwikkeling
“Ocaruno” is een zelfbedachte naam voor dit instrument
Dit ontwerp is het resultaat van mijn experimenten en metingen, en sluit heel goed aan mijn stelling “Stilstand is stilte, beweging is klank”. Drie tonen vol water met daarin drie Ocarunos. Elke Ocaruno heeft twee fluiten, één aan de buiten kant en één aan de binnenkant. Zo zijn er in totaal zes verschillende fluiten. Door een Ocaruno heen en weer te bewegen ontstaat er een zuig-systeem, waar door de fluiten gaan klinken. Een Ocaruno bestaat uit twee fluiten, een grote emmer en een handvat. Door de grote afmeting van de emmer is het mogelijk om hele lange tonen te spelen. Als je een Ocaruno omhoog beweegt dan klinkt er één van zijn twee fluiten, en als je hem omlaag beweegt dan klinkt de andere fluit.
De frequenties van de fluiten zijn niet willekeurig. Voor de stemming van de fluiten ga ik de natuurlijke boventoonreeks gebruiken.
grondfrequentie.
Berekeningen voor het maken van de 3 Ocarunos
Ocaruno 1 (22 Jan 2021)
Het maken van de Ocaruno was een grote uitdaging, ik had nog nooit zoiets groots met klei gemaakt. Ik heb in eerste instantie vier fluiten gemaakt; een grote ocarina voor buiten, een reserve grote buis-fluit voor buiten, een buis-fluit voor binnen en een reserve buis-fluit voor binnen. De reserve grote buis-fluit heeft nooit geklonken en de buis-fluit voor binnen ging kapot in het maakproces tijdens het omdraaien. De reservebuis-fluit voor binnen was te groot en werd mijn onderzoeks-fluit. Zo bleef alleen de grote ocarina voor buiten over. Na een week hard werken was het me gelukt om mijn eerste Ocaruno te maken! Wel met maar een fluit en in het droogproces ging het handvat kapot. Inmiddels is hij gebakken en hij werkt!
Deze fluit is in ontwikkeling, waarschijnlijk ga ik hem nog glazuren.
Ocaruno 2 (19 feb 2021)
De uitdaging van de tweede Ocaruno was het stemmen van de fluiten, plus ervoor zorgen dat er twee fluiten zijn (één binnen en één buiten) en het handvat.
Voor het stemmen van de fluit buiten wist ik door de onderzoeks-fluit dat hij korter dan 56cm moest zijn. In eerste instantie was hij net iets te lang en daardoor te laag, ik heb hem korter gemaakt en een gat gemaakt maar toen was de klank slechter geworden. Ik heb uiteindelijk het gat weer dicht gemaakt waardoor hij met 159Hz wat lager is dan wat ik wilde. Voor het stemmen van de binnen-fluit wist ik dat hij ongeveer 60cm moest zijn (gebaseerd op de komkommer fluit en de onderzoeks-fluit) om een grondtoon van 235Hz te krijgen en dat is aardig goed gelukt.
Om te voorkomen dat de binnen-fluit kapot zou gaan bij het omdraaien heb ik de binnenkant gedroogd met een föhn en een gedeeltelijk zachte constructie gemaakt, zie foto’s onder.
Hij is nu aan het drogen en binnenkort wordt hij gebakken.
Gemma Luz Bosch 